شناسنامه کتاب:
عنوان: المعجم فی فقه لغة القرآن و سرّ بلاغته
موضوع: علوم قرآنی
زبان: عربی
زیرنظر: آیت الله واعظ زاده خراسانی
ناشر: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی
قطع و نوع جلد: وزیری (گالینگور)
سال چاپ: 1388
تعداد مجلدات: 33 جلد

«المعجم فی فقه لغة القرآن و سرّ بلاغته» دایرةالمعارفی ۳۳ جلدی دربارهی لغات قرآن کریم و حاصل تلاش چندین ساله‌ی مرحوم آیت‌الله واعظ زاده خراسانی و جمعی از همکاران ایشان می‌باشد که به زبان عربی نگاشته شده است.
تدوین کتابهایی در زمینه‌ی توضیح لغات قرآن مجید، یکی از تلاش‌های مسلمانان در تاریخ اسلام است و سابقه‌ی آن به قرن اول هجری می‌رسد. میتوان گفت جدیدترین و جامعترین کتاب‌ها در زمینه‌ی شرح لغات قرآن کریم، کتاب «المعجم فی فقه لغة القرآن و سرّ بلاغته» است.
مؤلف در این کتاب، لغات قرآن را به ترتیب حروف الفبا چینش کرده و شرح هر لغت را در چهار بخش ارائه میدهد؛ ابتدا توضیحی کوتاه پیرامون ساختار لغت و تعداد کاربرد آن در سورههای مختلف قرآن گزارش میکند، سپس معنای واژه در منابع لغوی -به ترتیب تاریخ تألیف- ارزیابی میشود. بعد از آن، نظرات مفسران گوناگون -از صدر اسلام تا زمان معاصر- دربارهی آن واژه آورده می‌شود و سپس از وجه ادبی به تحلیل واژه و ریشهشناسی آن و تبیین معنای حقیقی و مجازی آن میپردازد و در بخش آخر که مهمترین بخش است، کاربردهای قرآنی آن واژه بر اساس تدبر و تحلیل اطلاعات توسط نویسنده به خواننده ارائه می‌شود.

بدین‌سان پژوهنده‌ی قرآنی پس از اطلاعات لغوی، تفسیری و ادبی که به‌دست می‌آورد، اولاً از مراجعه به سایر کتابهای لغت بی‌نیاز می‌شود و ثانیاً با بهره‌وری از تحلیل مؤلفان در کتاب، می‌تواند معنایی دقیق از واژه کسب کند و در راه تدبر قرآنی از آن سود ببرد.
در واقع این کتاب فراتر از یک کتاب لغت و به‌نوعی مجموعه‌ای از معارف قرآنی است. لذا به همین سبب عنوان «الموسوعة القرآنیّة الکبرى» به پیشنهاد امام خامنه‌ای‌ مدظلّه العالی به عنوان آن افزوده شده است. این کتاب در ۳۳ جلد توسط بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی چاپ و منتشر شده است.
متن تقدیر و تجلیل رهبر معظم انقلاب اسلامی امام خامنه‌ای‌ مدظلّه العالی از دایرةالمعارف «المعجم فی فقه لغة القرآن و سرّ بلاغته» که تحت اشراف آیتالله واعظ زاده خراسانی تهیه شده است، به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم
«این کتاب، کتاب بسیار خوبی است. در مراجعاتی که داشته‌ام، آن را از همه‌ی آنچه در این موضوع دیده‌ام بهتر یافتم. این فقط یک کتاب لغت نیست؛ یک موسوعه و دائرةالمعارف قرآنی است. بلکه در آن اقوال و آراء بسیار -آن هم به تفصیل- نقل شده و در آخر هر بحث هم، تحلیلهایی افزوده شده است. اسم معجم برای این کتاب، کوچک است.
این کتاب، کتاب با ارزش و مفیدی است که همانند آن را نداریم. حتی اهل سنت -مخصوصاً مصریها که کارهای زیادی در این زمینه دارند- مانند این را ندارند. چند دوره از آن را برای کتابخانههای مهم مثل کتابخانه الازهر بفرستید.»

منبع مقاله : farsi.khamenei.ir